Συμπληρώνονται φέτος 200 χρόνια από τη μεγάλη Επανάσταση του 1821, το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός της Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας μα
ς. Για μία ακόμη φορά τιμούμε τους προγόνους μας που έδωσαν τη ζωή τους για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι. Μαζί με την εθνική επέτειο βέβαια, γιορτάζουμε και τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου που συμβολικά ταυτίστηκε με τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.
Το νόημα αυτής της ταύτισης είναι η θεϊκή ευλογία της προσπάθειας των Ελλήνων για την Ελευθερία, η πίστη των κατακτημένων για το ποθούμενο, η λύτρωση από τα δεσμά του αλλόθρησκου και βάρβαρου κατακτητή.
Ο Αγώνας του ’21 προετοιμάστηκε μεθοδικά ύστερα από προηγούμενα αποτυχημένα κινήματα και στηρίχτηκε στη βούληση και την πίστη φωτισμένων πατριωτών Ελλήνων. Το εκπληκτικό, που άφησε άφωνους τους ξένους παρατηρητές, ήταν πως κατόρθωσε η ελληνική ψυχή να παραμείνει αδούλωτη για τετρακόσια χρόνια, και όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, να ξεσηκωθεί και να διεκδικήσει το υπέρτατο αγαθό.
Το ρόλο να κρατήσουν άσβεστη τη σπίθα της λευτεριάς τον ανέλαβαν οι λόγιοι ήρωες με την καλλιέργεια της γλώσσας και της εθνικής συνείδησης. Για παράδειγμα, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Ρήγας Φεραίος, ο Αδαμάντιος Κοραής και άλλοι Έλληνες διαφωτιστές του εξωτερικού, αλλά και η Φιλική Εταιρεία, βρήκαν πρόσφορο έδαφος να ριζώσει και να βλαστήσει ο σπόρος της Ελευθερίας στους υπόδουλους Έλληνες.
Η λογική έλεγε ότι οποιαδήποτε προσπάθεια εξέγερσης απέναντι στην πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη σε αποτυχία, όπως άλλωστε είχε γίνει και στο παρελθόν. Η σύγκριση των ποσοτικών και ποιοτικών στοιχείων σε ανθρώπους, όπλα και εφόδια μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών ήταν ανισοβαρής υπέρ των Τούρκων.
Επιπλέον, η Ευρώπη, οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ιεράς Συμμαχίας ήταν εχθρικές γενικότερα απέναντι στα επαναστατικά κινήματα που θα μπορούσαν να ξεσηκώσουν τους υπόδουλους λαούς και να διαλύσουν τις Αυτοκρατορίες της εποχής.
Κι όμως, η μεθοδική προετοιμασία και η πίστη, έστω των λίγων φωτισμένων διανοουμένων, και των κλεφτών και αρματολών, έφερε το ποθούμενο.
Σύμφωνα με το σχέδιο της Φιλικής Εταιρείας, η Επανάσταση θα εκδηλωνόταν ταυτόχρονα σχεδόν από τη Μολδοβλαχία μέχρι την Πελοπόννησο και από τη Σερβία μέχρι την Κωνσταντινούπολη. «Λευτεριά ή Θάνατος» ακούστηκε σ’ όλες τις υπόδουλες ελληνικές περιοχές. Όμως, η ελληνοσερβική συμμαχία ματαιώθηκε και η Επανάσταση που ξεκίνησε στη Μολδοβλαχία με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη το Φεβρουάριο του 1821 έσβησε τους πρώτους δύο μήνες. Και στις άλλες περιοχές η Επανάσταση πνίγηκε στο αίμα: Μακεδονία, Θεσσαλία, Ήπειρο, Νησιά του Αιγαίου, Κρήτη, Κύπρος.
Μόνο στην Πελοπόννησο ο Αγώνας ευδοκίμησε, με πολλές επιτυχίες στην αρχή, κι έμελλε να κρατήσει στο στρατιωτικό και διπλωματικό πεδίο περίπου μια δεκαετία, ώσπου να υπογραφεί η ληξιαρχική πράξη γέννησης του νεοελληνικού κράτους.
Μέχρι όμως να φτάσει στο αίσιο τέλος η Επανάσταση πέρασε από πολλά κύματα.
Τον πρώτο και δεύτερο χρόνο οι Έλληνες κέρδισαν πολλές νίκες στις πολεμικές συγκρούσεις που έγιναν στο Μοριά με αποκορύφωμα την άλωση της Τριπολιτσάς και την καταστροφή της μεγάλης στρατιάς του Δράμαλη στα Δερβενάκια.
Το ίδιο συνέβη και στη Στερεά Ελλάδα όπου στα χέρια των Ελλήνων περιήλθαν κάποιες πόλεις και κάστρα των Τούρκων.
Το 1823 υπήρξε μια κάμψη του Αγώνα εξαιτίας των αντιπαραθέσεων στρατιωτικών και πολιτικών, που οδήγησαν σε εμφύλιες συγκρούσεις το 1824 και 1825, και έβαλαν σε κίνδυνο τα όσα είχαν κατακτήσει ως τότε. Τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο δύσκολα με την αποβίβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο το 1825, την πτώση του Μεσολογγίου το 1826, και του φρουρίου της Ακρόπολης το 1827.
Ο τυφλός κομματισμός, ο διχασμός, και ο παροπλισμός άξιων οπλαρχηγών, η έλλειψη οικονομικών πόρων και η διοικητική ανικανότητα, έφεραν την Επανάσταση στο χείλος του γκρεμού. Υπήρχε άμεσος κίνδυνος τόσες θυσίες να πάνε χαμένες και οι Έλληνες να μη γευθούν τη χαρά της Ελευθερίας.
Πολλοί άρχισαν να σκέφτονται διάφορες λύσεις όπως η δημιουργία ενός ημιανεξάρτητου κρατιδίου στο Μοριά υπό την ηγεμονία ενός ξένου πρίγκιπα, ή την παροχή μιας αυξημένης αυτονομίας του Μοριά υπό την προστασία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μιας Μεγάλης Δύναμης.
Για μία ακόμη φορά το ελληνικό δαιμόνιο έδρασε. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, προικισμένος πολιτικός αρχηγός της Επανάστασης με την ιδιοφυΐα που τον διέκρινε, αντιλήφθηκε την αλλαγή της διεθνούς στρατηγικής της Μεγάλης Βρετανίας. Γι’ αυτό συνέταξε μια επιστολή προς τον Βρετανό υπουργό Εξωτερικών όπου έλεγε ότι «σας προσφέρουμε διαρκή συμμαχία αν σώσετε την Ελληνική Επανάσταση» – κάτι που χαρακτηρίστηκε από πολλούς Έλληνες ως δήλωση υποτέλειας.
Όμως, αυτή η κίνηση δεν έγινε τυχαία. Η Ελληνική Επανάσταση είχε ήδη τύχει μιας διεθνούς αναγνώρισης με τα δύο αγγλικά δάνεια και με το ισχυρό ρεύμα Φιλελληνισμού που είχε αναπτυχθεί στην Ευρώπη βασιζόμενο στη συμπάθεια των λίγων και αδύναμων Ελλήνων που αγωνίζονταν ενάντια σε μια τυραννική Αυτοκρατορία.
Ο Μαυροκορδάτος στην
επιστολή του υπονοούσε ότι αν δεν ήταν η Αγγλία που θα στήριζε την Ελληνική Επανάσταση, θα μπορούσε να ήταν κάποια άλλη χώρα… Πρόσφερε δηλαδή, προνομιακή σχέση στην Αγγλία ή σε όποια δυτική δύναμη βοηθούσε τους Έλληνες.
Συγχρόνως, ο Κολοκοτρώνης ξεκίνησε μια απελπισμένη αντεπίθεση στο Μοριά κάνοντας σαφές προς τους ξένους ότι ο Αγώνας συνεχιζόταν. Ο ευρωπαϊκός Φιλελληνισμός αναζωπυρώθηκε κι έτσι προέκυψε η ναυμαχία του Ναβαρίνου όπου οι συνασπισμένοι στόλοι της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας κατέστρεψαν τον τουρκοαιγυπτιακό, δίνοντας το μήνυμα της στήριξης του Αγώνα.
Μέσα από αυτές τις συνθήκες καλείται ο Ιωάννης Καποδίστριας, ως Κυβερνήτης να βάλει τάξη στο χάος, και να διεκδικήσει τα μέγιστα δυνατά όρια του νέου Ελληνικού Κράτους. Οι Μεγάλες Δυνάμεις καθόρισαν τελικά τα σύνορα του πρώτου Ελληνικού Κράτους που περιελάμβανε την Πελοπόννησο, την Στερεά Ελλάδα και τις Κυκλάδες.
Καθόρισαν όμως, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια, και την πολιτική του πορεία με αποτέλεσμα ο αγώνας των Ελλήνων στη συνέχεια, να συνεχιστεί, τόσο για ν’ απελευθερωθούν οι υπόλοιπες ελληνικές περιοχές, όσο και για ν’ απαλλαγούν από την πιεστική κηδεμονία των ξένων.
Σημασία έχει ότι ο μεγάλος Ξεσηκωμός του 1821 ξεκίνησε χωρίς ουσιαστική βοήθεια από τους δυτικούς και στηρίχθηκε αποκλειστικά στους Έλληνες, οι οποίοι κατάφεραν το πρώτο ουσιαστικό πλήγμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κι έδωσαν το έναυσμα για τον ξεσηκωμό κι άλλων υπόδουλων λαών της βαλκανικής χερσονήσου.
Η Επανάσταση του ’21 στάθηκε το πιο σημαντικό γεγονός της εποχής του γιατί απέδειξε ότι η αγωνιστικότητα, και η ισχυρή θέληση ενός λαού μπορούν ν’ αλλάξουν την ιστορική του μοίρα. Παρά τη διχόνοια και τα μελανά της σημεία, οι πρόγονοί μας, αυτοί οι τεράστιοι Αγωνιστές, μας παρέδωσαν ένα συμβόλαιο Ελευθερίας γραμμένο με το αίμα τους.
Όπως, έγραψε κι ο Μακρυγιάννης: «Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι. Το λοιπόν δουλέψαμε όλοι μαζί, να την φυλάμεν κι όλοι μαζί και να μην λέγη ούτε ο δυνατός «εγώ», ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς «εγώ»; Όταν αγωνιστεί μόνος του να φκειάση ή να χαλάση, να λέγη εγώ, όταν όμως αγωνίζονται πολλοί να φκειάσουν, τότε να λένε «εμείς». Είμαστε εις το «εμείς» κι όχι εις το «εγώ».
Να γιατί ο Αγώνας του 1821 παραμένει διαχρονικός κι επίκαιρος για μας τους Νεοέλληνες. Η Ελευθερία θέλει αρετή και τόλμη, θέλει θυσίες για να την αποκτήσουμε και προπαντός για να τη διατηρήσουμε.
Ηλίας Σελίμης
